بررسی بهره وری آب در شبکه های آبیاری و زهکشی استان خوزستان برای محصولات گندم، جو، یونجه و ذرت

این تحقیق به منظور به دست آوردن شاخص بهره وری آب محصولات گندم، جو، ذرت و یونجه در برخی از شبکه های آبیاری و زهکشی استان خوزستان انجام پذیرفت. شبکه های مورد مطالعه در این تحقیق، اوان، دز، مارون، شاوور، کرخه، گتوند، شادگان، رامشیر و فجر وجایزان می باشد. همچنین نقشه بهره وری شبکه ها، توسط نرم افزار arc gis رسم گردید. در انتها تاثیر باران موثر، بر روی شاخص بهره وری مورد مطالعه قرار گرفت. هدف از به دست آوردن شاخص بهره وری آب، ارائه یک الگوی کشت مناسب با بهره وری مصرف آب در شبکه های مورد مطالعه می باشد. دو عامل اصلی در بررسی بهره وری آب، عملکرد محصولات و آب مصرفی می باشد. داده های مربوط به عملکرد محصولات، از جهاد کشاورزی استان خوزستان اخذ شد. آب آبیاری محصولات نیز از سازمان آب و برق استان خوزستان گرفته شد. در برخی از شبکه ها به دلیل مصرف آب آبیاری زیاد، بهره وری کاهش چشمگیری داشته است. نتایج این تحقیق نشان داد، بالاترین بهره وری آب در محصول گندم به ترتیب به شبکه های، اوان، گتوند و شادگان با بهره وری 03/1، 98/0 و 86/0 کیلوگرم بر مترمکعب اختصاص دارد. در محصول جو، گتوند، شادگان و کرخه به ترتیب 84/0، 73/0 و 72/0 کیلوگرم بر مترمکعب بالاترین بهره وری را دارند. در محصول ذرت، بهترین بهره وری مربوط به شبکه های شاوور، کرخه و مارون، به ترتیب 89/0، 74/0 و72/0 کیلوگرم بر مترمکعب اختصاص دارند. در نهایت در محصول یونجه، شبکه های کرخه و رامشیر با متوسط بهره وری 47/1 و 22/1 کیلوگرم بر متر مکعب بهترین بهره وری را از آن خود کرده اند. نکته قابل توجه در این تحقیق، پایین بودن بهره وری آب در شبکه آبیاری و زهکشی دز می باشد. علی رغم عملکرد بسیار مطلوب محصولات در این شبکه، به دلیل مصرف بیش از اندازه آب آبیاری در این شبکه، بهره وری آب کاهش یافته و از لحاظ مدیریت مصرف آب این شبکه جایگاه خوبی در میان شبکه ها ندارد. برخلاف شبکه دز، شبکه شادگان می باشد. در این شبکه علی رقم پایین بودن عملکرد محصول، به دلیل پایین بودن مصرف آب آبیاری، بهره وری مناسبی در گندم و جو دارد. بعد از به دست آوردن بهره وری آب تمام محصولات، در تمام شبکه ها، توسط آزمون های آماری، آن ها را آزموده و اختلافشان در سطح معنی داری پنج درصد، مورد ارزیابی قرار داده شد و آن دسته از شبکه هایی که بهترین بهره وری در هر محصول دارند، انتخاب شد. در نهایت الگوی کشت مناسب با بهره وری به دست آمده پیشنهاد گردید. این الگوی کشت، با الگوی کشت در حال اجرا در شبکه، مقایسه ودر نهایت الگوی کشت نهایی معرفی و ارائه گردید. در قسمت دوم این تحقیق، تاثیر باران موثر بر شاخص بهره وری آب مورد ارزیابی قرار گرفت. بهره وری آب قبل و بعد از تاثیر باران با یکدیگر، توسط آزمون تی-جفتی مقایسه شد و نتیجه آن این بود که در گندم، جو و یونجه در سطح معنی داری پنج درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. ولی در ذرت این اختلاف بسیار اندک بود و معنی دار نشد. علت آن، کشت ذرت در تابستان و عدم بارش قابل ملاحظه در تابستان می باشد.